Gürcistan ve Azerbaycan, Kafkasya’nın iki önemli ülkesi olarak, eğitim sistemlerini hem tarihi hem de sosyopolitik koşullar çerçevesinde şekillendirmişlerdir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan bu iki ülke, kendi ulusal kimliklerini güçlendirme ve çağdaş eğitim modelleriyle bütünleşme süreçlerine girişmişlerdir. Bu bağlamda Gürcistan ve Azerbaycan’daki eğitim sistemleri, hem benzerlikler hem de farklılıklar göstererek bölgesel kalkınma, toplumsal eşitlik ve bireysel gelişim hedeflerini taşıyan önemli yapılar hâline gelmiştir. Sovyet döneminde eğitim, ideolojik ve merkeziyetçi bir anlayışla yönetilmekteydi. Hem Azerbaycan’da hem de Gürcistan’da bu dönemde uygulanan eğitim sistemi; sıkı denetim, tek tip müfredat ve Rusça'nın yoğun kullanımı ile karakterize edilmekteydi. Öğrenciler için ideolojik sadakat kadar bilimsel başarı da ön plandaydı ve teknik eğitime özel bir önem verilmekteydi. Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle birlikte, bu ülkelerde eğitim sisteminin yeniden yapılandırılması zorunlu hâle geldi. Gürcistan ve Azerbaycan, farklı stratejilerle bu dönüşüm sürecini başlattılar. Gürcistan’da eğitim reformları özellikle 2004 sonrası dönemde hız kazandı. Eğitim politikalarının merkezinde Avrupa ile entegrasyon, müfredatın güncellenmesi, öğretmen kalitesinin artırılması ve dijitalleşme yer aldı. Ülkenin Avrupa Birliği ile yakın ilişkiler kurma çabaları, eğitim politikalarını da doğrudan etkiledi. Gürcistan’da zorunlu eğitim 6 yaşında başlar ve toplamda 9 yıllık temel eğitimi kapsar. Bu temel eğitimden sonra öğrenciler, akademik veya mesleki yollardan ilerlemeyi seçebilirler. Eğitim dili çoğunlukla Gürcücedir, ancak azınlık bölgelerinde Azerice, Ermenice ve Rusça eğitim veren okullar da bulunmaktadır. Azerbaycan’da ise bağımsızlık sonrasında eğitimde yapılan reformlar daha çok merkeziyetçi yapı içerisinde sürdürülmüştür. Devlet, eğitim sisteminde hem müfredat hem de yönetim açısından yüksek derecede müdahaleci bir rol oynamaya devam etmiştir. Eğitim dili Azerice olmakla birlikte, Rusça ve İngilizce’nin seçmeli veya bazı özel okullarda eğitim dili olarak kullanıldığı görülmektedir. Azerbaycan’da da zorunlu eğitim süresi 9 yıldır, ancak birçok öğrenci 11 veya 12 yıllık eğitimi tamamlayarak üniversiteye devam etmektedir. Gürcistan’da eğitimin kalitesini artırmak amacıyla öğretmenlerin sertifikasyon sistemine dahil edilmesi, okullarda dijital materyallerin kullanılması ve öğrenci merkezli eğitim modellerinin yaygınlaştırılması gibi uygulamalar hayata geçirilmiştir. Ancak bu reformlar, tüm bölgelerde eşit oranda etkili olamamıştır. Başkent Tiflis gibi şehirlerde eğitim kalitesi yükselirken, kırsal ve dağlık bölgelerde öğretmen eksikliği, altyapı yetersizliği ve öğrenci başarısızlığı gibi sorunlar devam etmektedir. Ayrıca etnik azınlıkların yaşadığı bölgelerde dil bariyeri, eğitim başarısını olumsuz etkileyen önemli bir faktör olmaya devam etmektedir. Azerbaycan'da ise eğitim reformlarının önemli bir ayağını eğitimde dijitalleşme ve uluslararası standartlara uyum süreci oluşturmuştur. Bu kapsamda özellikle son yıllarda STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanlarına yatırım yapılmış ve öğrencilere bu alanlarda nitelikli eğitim verilmesi hedeflenmiştir. Eğitimde kaliteyi artırma çabaları doğrultusunda öğretmenlerin eğitimi, okulların fiziksel koşulları ve müfredat reformları da gündeme gelmiştir. Ancak Azerbaycan’da da eğitimde fırsat eşitsizliği ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Özellikle kırsal bölgelerde eğitim kalitesinin düşüklüğü, öğretmenlerin şehir merkezlerinde yoğunlaşması ve ekonomik zorluklar öğrencilerin eğitimini sekteye uğratmaktadır. Her iki ülkede de eğitim sistemlerinin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, sosyoekonomik eşitsizliktir. Maddi durumu yetersiz olan ailelerin çocukları kaliteli eğitim kaynaklarına ulaşmakta güçlük çekmektedir. Gürcistan’da bu durum özellikle köy okullarında kendini göstermektedir. Okul binalarının fiziki koşulları yetersizdir ve öğretmen sirkülasyonu yüksektir. Azerbaycan’da da benzer bir tablo söz konusudur; özellikle dağlık bölgelerdeki okullar altyapı ve personel açısından ciddi eksiklikler yaşamaktadır. Bu bağlamda devlet destekli sosyal projelerin etkili ve kapsayıcı olması büyük önem taşımaktadır. Gürcistan’da son yıllarda dikkat çeken bir başka gelişme, üniversite sistemindeki dönüşümdür. Bologna sürecine dahil olan Gürcistan, yükseköğretimi Avrupa standartlarına yaklaştırma amacıyla sistematik reformlar gerçekleştirmiştir. Üniversiteye giriş sınavları merkezi bir sistemle düzenlenmekte ve şeffaflık artırılmaya çalışılmaktadır. Ancak bazı çevrelerde bu reformların eğitimde ticarileşmeyi teşvik ettiği ve sosyal adaleti zedelediği yönünde eleştiriler de bulunmaktadır. Azerbaycan’da ise üniversiteye geçiş süreci yüksek rekabet içermektedir. Öğrencilerin başarıları büyük ölçüde sınav sonuçlarına bağlıdır ve bu durum özel dershanelere olan talebi artırmaktadır. Bu, gelir seviyesi düşük olan ailelerin çocuklarının dezavantajlı duruma düşmesine yol açmaktadır. Devlet, son yıllarda burs politikalarıyla bu eşitsizliği azaltmaya çalışsa da, uygulamada hala büyük açıklar mevcuttur. Hem Azerbaycan hem de Gürcistan’da eğitim sistemleri küreselleşme ile de yüzleşmektedir. Artan uluslararası öğrenci değişim programları, yabancı dil eğitiminin önemini artırmakta ve gençleri küresel rekabete hazırlama ihtiyacı doğurmaktadır. Bu nedenle her iki ülkede de İngilizce eğitimi erken yaşta başlamaktadır. Gürcistan’da Avrupa Birliği ile yakın ilişkiler çerçevesinde çok sayıda öğrenci Erasmus+ gibi programlardan faydalanmaktadır. Azerbaycan ise daha çok Türkiye ve Rusya ile eğitim iş birliği içerisinde ilerlemektedir. Bu bağlamda Türkiye’de okuyan Azerbaycanlı öğrenci sayısı oldukça fazladır. Eğitimde teknolojik dönüşüm konusu da hem Gürcistan’ın hem de Azerbaycan’ın ajandasında üst sıralarda yer almaktadır. Gürcistan'da online eğitim platformları, özellikle pandemi sonrası yaygınlaşmış ve uzaktan eğitimin önemi artmıştır. Ancak teknolojik altyapı, özellikle kırsal kesimlerde bu sürecin verimli işlemesine engel olmuştur. Azerbaycan’da da benzer sorunlar yaşanmış, uzaktan eğitime geçiş sürecinde şehir merkezlerinde yaşayan öğrenciler avantajlı konumda olurken, internet erişimi olmayan bölgelerde eğitim büyük oranda aksamıştır. Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından her iki ülkenin de eğitim sistemlerinde olumlu gelişmeler yaşanmıştır. Hem Azerbaycan hem de Gürcistan’da kız çocuklarının okullaşma oranı artmış, üniversiteye devam eden kadın sayısı geçmiş yıllara göre önemli ölçüde yükselmiştir. Ancak kadınların iş gücüne katılımı konusunda hala yapısal sorunlar vardır. Bu durum, eğitimin iş gücü piyasasıyla entegrasyonunda bazı eksikliklerin olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, Gürcistan ve Azerbaycan’daki eğitim sistemleri, tarihsel miras, politik tercihler ve toplumsal dinamiklerle şekillenmektedir. Her iki ülke de eğitimde kaliteyi artırma, fırsat eşitliğini sağlama ve küresel gelişmelere ayak uydurma çabası içerisindedir. Ancak mevcut yapısal sorunlar ve bölgesel dengesizlikler, bu çabaların etkili olmasını zorlaştırmaktadır. Eğitimdeki dönüşümün yalnızca teknik değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel boyutları da dikkate alınarak yürütülmesi, bu ülkelerin gelecekteki gelişimi açısından belirleyici olacaktır.
Təkzib
Təkzib — isim, “görülmüş və ya deyilmiş bir şeyin doğru olmadığını bildirmə, rədd etmə, inkar etmə” mənasını verir. 1. Lüğəti mənası Təkzib (ərəbcə “təḳ...
İnflyasiya
İnflyasiya (azərbaycanca “məhsul və xidmətlər səviyyəsinin davamlı artması”) – pulun satınalma qabiliyyətinin (dəyərinin) azalması deməkdir. Sadə desək, eyni məbləğdə pul ilə əvvəlki...
Diaspora
Diaspora — hər hansı bir xalqın və ya etnik qrupun doğma vətənindən kənarda, başqa ölkələrdə, geniş şəkildə yayılaraq yaşaması deməkdir. Əsas mənalar: 1. Tarixi mənada — ilk dəfə...
Periferiya
1. Əyalət, ucqar, mərkəzdən uzaq yer. (Periferiyadan gəlmək.) 2. Riyaziyyat. Həndəsi fiqurun sərhədi. (Periferiya hissəsi.) 3. Anatomiya. Bədənin ətraf üzvləri (məs.: əsəb periferiyas...
Ehtiva
Ehtiva etmək – içinə almaq, daxilində olmaq, tərkibində yerləşmək, əhatə etmək qavramaq. (Məsələn, Əsər müharibənin dəhşətini bütünlükdə ehtiva edirdi.)
İmmersiya
İmmersiya (ing. immersion) — bir şəxs və ya qrupun müəyyən bir mühitə, dilə, fəaliyyətə və ya təcrübəyə tam daxil olması, yəni özünü həmin prosesin içində hi...
Təhlil
1. Araşdırma, ayrıntılı yoxlama Bir mətnin, məlumatların, hadisənin və ya prosesin ayrı-ayrı hissələrinin müəyyən məqsəd üçün ayrıntılı şəkildə öyrənilməsi, onların xü...
Paradoks
1.Reallıqda mövcud olan, lakin məntiqi baxımdan izah olunmayan situasiya, mühakimə. (Paradoks fikirlərdə nəticə əvvəl söylənmiş mühakimə ilə üst-üstə düşmür, ək...
Manipulyasiya
1. Müəyyən işlə bağlı bir və ya iki əllə hərəkət; əl işində yüksək dəqiqlik tələb edən mürəkkəb əməliyyat. (Manipulyasiya bacarığı.) 2. Əsasən, əllərin cəld hərəkəti ilə tamaşaç...
Ekvivalent
“Ekvivalent” sözü latın mənşəli bir termindir və “bərabər dəyərdə olan”, “eyni məna və ya funksiyanı daşıyan” anlamına gəlir. Bu söz müxtəlif sa...
Assistent
Əsas işin icrası zamanı mütəxəssisə (əməliyyat zamanı həkimə, mühazirə zamanı professora və b.) kömək edən şəxs.
İnikas
Maddi obyektlərin digər maddi obyektlərlə qarşılıqlı təsirdə olmaları nəticəsində özündə onların izini buraxamaq qabiliyyəti. "İnikas" sözü ərəbmənşəli olub "əks olunmaq" mənasını...
Empirik
1. Empirizm mahiyyətində olan. 2. Empirizmə, yalnız təcrübəyə əsaslanan, təcrübi. 3. İdrak üçün yalnız hissi qavrayışı, təcrübəni əsas hesab edən, nəzəri ümumilə...
Empirizm
Hissi təcrübəni biliyin yeganə mənbəyi hesab edən, ağlın və təfəkkürün rolunu arxa plana çəkən fəlsəfi təlim. (Fəlsəfə)
Təskin
Sakitləşdirmə, təsəlli vermə; sakitlik, təsəlli.
Sətir
Hər hansı bir mətnin bir xətdə yazılmış hissəsi, yazı sırası.
Sətr
Örtmə, gizləmə, qapama.
Qlasioloq
Buzlaqları (qlasiyaları) öyrənən alimə deyilir.
Şimşad
Bəzək üçün istifadə olunan həmişəyaşıl, sərt yarpaqlı kol və ya ağac növüdür.
Bənna
Binanın daş, kərpic hissəsini tikən usta.
Qısnamaq
Təkidlə israr etmək, təkidlə tələb etmək; bərk qısqı gəlmək; sıxışdırmaq, dirənmək.
Vəch
“Vəchlə” sözü kök etibarilə ərəb mənşəli “vəch” (“üz, sifət; yol, üsul, vasitə; səbəb”) sözündən yaranmış və –lə şəkil&cced...
Piqment
Biologiya. Orqanizmdə dəri və toxumalara rəng verən maddə. (Bitki piqmenti. Təbiətdə piqmentin yayılması.) lat. “piqmentum” – rəng, boya. Orqanizmdə toxuma hüceyrələrinin tərki...
Freska
Yaş suvaq üzərində sulu boya ilə çəkilmiş şəkil, cəlbedici, mürəkkəb naxış. (Suvağı qurumamış divar və ya tavan üzərində sulu boyalarla çəkilmiş şəkil.)
Timsal
1. Nümunə, örnək, misal. (Yaxşı timsal yüz yönsüz sözdən yaxşıdır.) 2. Məsəl, zərbi-məsəl. 3. Klassik ədəbiyyatda şəkil, rəsm, surət, təsvir mənalarında işlənmişdir. 4...
Şəkkak
Hər şeyə şübhə edən, şübhə ilə baxan, heç şeyə inanmayan, şəkli.
Şəkli
1. Şübhəli, şübhə doğuran; inam, etibar doğurmayan.2. İsim kimi: şəkk edən, şübhə edən; şəkkak adam.
Qonorar
Yazıçılara, rəssamlara, vəkillərə və başqalarına müqavilə üzrə verilən zəhmət haqqı.
Talaşa
Bu, "tələsik", "acı bir vəziyyətdə olmaq", "çəkişmə", "qarışıqlıq" mənasını verir. Bu söz, insanların düşüncəsizcə və tələsməklə hərəkət etməsini, ardıcıl olmayan şəkildə hərəkət...
Kuzə
Bu, "yüngül çömçə" və ya "kiçik qazan" mənasında istifadə edilən bir sözdür. Çalışan və ya yemək hazırlamaq üçün istifadə edilən k...
Həb
Bu, əsasən dərman forması olan "tablet" və ya "pillə" anlamına gəlir. Bir maddənin kiçik ölçüdə, müəyyən bir şəkildə hazırlanan formasıdır.
Nəvazişli
Bu, "nəvazişlə yanaşan", "gözəl sözlərlə, qayğı ilə yanaşan" deməkdir. Nəvazişli bir insan başqalarına şəfqət və incəliklə yanaşır, onlara qarşı çox mehriban və diqqətlidir.
Fərasətli
Bu söz "ağıllı", "dərin anlayışa sahib", "ağıllı qərar verən" mənasında işlədilir. Fərasətli bir insan vəziyyətləri və hadisələri dərin şəkildə anlamağa və onları düzgün qiymətləndirməy...
Sadəlöflük
Bir insanın hadisələrə, insanlara və dünyaya çox sadə, mürəkkəbləşdirmədən və ya əlavə təfərrüatlar vermədən yanaşmasıdır.
Ekoloji
Biologiya. Ekologiyaya aid, ekologiyaya məxsus. (Ekoloji amillərin əksəriyyəti vaxta görə keyfiyyətcə və kəmiyyətcə dəyişir.)
Ekologiya
Ətraf mühit və onun problemlərindən, heyvan və bitki orqanizmlərinin mühitlə qarşılıqlı münasibətindən bəhs edən elm və bilik sahəsi.
Ekosistem
Biologiya. Coğrafiya. Bir-biri ilə və ətraf mühitlə sıx qarşılıqlı əlaqədə olan növlərin əmələ gətirdiyi davamlı özünütənzimləmə sistemi. (Dünya ekosistemi.)
Senzor
Mətbuat üzərində nəzarəti həyata keçirən vəzifəli şəxs.
Diletant
Kifayət qədər peşəkar hazırlığı olmadığı halda ciddi işlərə qoşulan şəxs; hər hansı bir sahədə ixtisas biliyi olmadan qəti fikir söyləyən, həvəskar alim, həvəskar həkim və s.
Brakonyer
İcazəsiz ov edən, balıq tutan; ovçuluq və balıqçılıq qanunlarını pozan.
Plagiator
Plagiatla məşğul olan adam.
Plagiat
Hər hansı müəllifin əsərini və ya əsərin bir hissəsini həmin müəllifə istinad etmədən mənimsəmə, köçürmə, öz adına çıxma.
Təkid
"Təkid" sözü əsasən bir şeyin doğruluğunu, vacibliyini və ya əhəmiyyətini vurğulamaq, təsdiq etmək mənasında istifadə olunur. Bu söz, müzakirə, izah və ya danışıqlarda müəyyən...
Sintatik
"Sintatik" sözü dil elminin bir sahəsi olan sintaksislə bağlı anlayışı ifadə edir. Sintaksis, cümlələrin necə qurulduğunu, sözlərin və ifadələrin bir-biri ilə necə əlaqələndirildiy...
Tövbə
"Tövbə" sözü insanın keçmişdə etdiyi səhvlərdən və günahlardan səmimi şəkildə dönmə, onlardan imtina etmə və gələcəkdə bu davranışları təkrarlamamaq üçü...
Akompanement
"Akompanement" sözü əsasən musiqi sahəsində istifadə olunur və bir ifaçının əsas melodiyasını müşayiət edən musiqi hissəsini ifadə edir. Bu, vokal və ya solo ifaçıya dəstə...
Plastik
"Plastik" sözü, əsasən sintetik polimerlərdən hazırlanan, müxtəlif formalara sala bilən, yüngül, davamlı və elastik materialı ifadə edir. Bu material, kimyəvi proseslər vasitə...
Qeyri-münbit
Münbit olmayan, bitkini yaxşı bitirməyən, məhsul verməyən, bərəkətsiz. (Qeyri-münbit sahə.)
Münbit
Əkilən bitkini yaxşı yetişdirən, bol məhsul verən; məhsuldar, bərəkətli. (Münbit torpaq.)
Militarist
"Militarist" sözü, hərbi qüvvələrin və hərbi yanaşmaların cəmiyyətdə və dövlətin idarəçiliyində üstünlük təşkil etməsini dəstəkləyən və bu prinsipləri təbliğ...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.